Joseph Sassoon Semah

(English version below)

Sassoon Semah is een artist’s artist bij uitstek, die met zijn beeldende werk, als organisator, docent en kritisch klankbord verschillende generaties andere kunstenaars heeft beïnvloed. Zijn poëtische sculpturen, installaties, tekeningen en performances staan in het teken van herinnering en het begrip van tolerantie.

Eigenheid van de ander
Sassoon Semah onderzoekt de relatie van de Ander tot het subject. Hij vergelijkt hiertoe de denkmodellen van het jodendom – een cultuur van het woord – met die van het christendom, een cultuur van het beeld. Hij stelt zich ten doel een ‘typografie van de tolerantie’ te ontwikkelen: een open, geen harmonie nastrevende structuur die ruimte laat voor de eigenheid van de Ander. De tentoonstelling in Sittard heeft het karakter van een open depot en vormt de eerste museale overzichtstentoonstelling van Semahs werk in Nederland sinds 2003. Zijn werken zijn te zien in Museum Hedendaagse Kunst De Domijnen en uiteenlopende locaties in Sittard, waaronder verschillende kerken en de voormalige joodse begraafplaats op Fort Sanderbout. De tentoonstelling sluit aan bij het jaarthema van De Domijnen in 2019: de viering van 75 jaar bevrijding van Sittard.

Over Semah
Sassoon Semah werd in 1948 in Bagdad geboren als een van de laatste telgen in een geslacht van Babylonische joden. Hun ballingschap gaat terug tot 600 voor Christus. Sassoon Semah is de kleinzoon van Hacham Sassoon Kadoori, een legendarische, vrijzinnige opperrabbijn die verdraagzaamheid predikte tussen het jodendom, het christendom en de islam. Na de onafhankelijkheid van Israël in 1948 moesten veel van de Babylonische joden de dan kosmopolitische, cultureel zeer diverse stad Bagdad verlaten. Tussen 1950 en 1952 weken 120.000 tot 130.000 joden uit – hetgeen het einde inluidde van een cultuurgeschiedenis van ruim 2500 jaar. In 1950 werd Sassoon Semah samen met zijn ouders ‘verhuisd’ naar Israël, waar zijn tweede ballingschap (‘GaLUT’, in het Hebreeuws) begon. Hij groeide op in Ramat Gan, bij Tel Aviv, en studeerde later elektrotechniek en filosofie aan de universiteit in Tel Aviv. Zijn grootvader bleef achter in Bagdad, waar hij in 1971 overleed. Tegenwoordig, bijna zeventig jaar en verschillende oorlogen – waaronder de Golfoorlog in 1991 – later, is er in Bagdad nauwelijks nog iets dat herinnert aan de ooit bloeiende cultuur van de Babylonische joden. Na traumatische ervaringen tijdens de Zesdaagse Oorlog (1967) en de Yom Kippur Oorlog (1973) besloot Joseph Sassoon Semah in 1975 Israël te verlaten. Tijdens deze zelfgekozen derde ballingschap week hij uit naar Europa. Nadat hij in Londen, Parijs en Berlijn verbleef, vestigde Sassoon Semah zich in 1981 in Amsterdam, waar hij sindsdien woont en werkt.

Gedachtengoed
De kunstenaar typeert zijn eigen werk als de erfenis van het liberale gedachtengoed van zijn grootvader. Al vanaf het midden van de jaren zeventig, in een tijd waarin de kunstwereld totaal andere preoccupaties had, ontwikkelde Sassoon Semah een beeldend onderzoek waarin herinnering en het begrip van tolerantie centraal staan. De onderlinge verbondenheid van jodendom, christendom en islam vormt telkens het vertrekpunt van zijn werk – zonder de problematische aspecten van die afhankelijkheid uit het oog te verliezen. Sassoon Semahs werk past daarmee in een eeuwenoude liberale, (joods-)humanistische intellectuele traditie. Zijn beeldende oeuvre zou als een Warburgiaanse Mnemosyne atlas opgevat kunnen worden: een corpus dat de herinnering in stand houdt aan gedachtengoed, cultuurgeschiedenissen, historische bronnen en gebeurtenissen die anders in vergetelheid dreigen te raken. Zijn werk heeft een sterk interdisciplinair karakter – het strekt zich uit van etymologie tot literatuurgeschiedenis, van religie tot filosofie, en van politiek tot kunstgeschiedenis.

Relatie met andere kunstenaars
Sassoon Semah verklaarde veelvuldig dat zijn kunstwerken zich als voetnoten tot teksten verhouden. Een deel van zijn ethisch gedreven artistieke werk bestaat uit het kritisch lezen en (her)interpreteren van het werk van andere, veelal modernistische kunstenaars. “I analyze, in an etymological sense, the art of the West and confront it with the Hebrew language in a semantic sense”, stelde de kunstenaar. Op deze manier hield Sassoon Semah zich bezig met de positie van de Ander in het werk van onder meer Albrecht Dürer, Marcel Duchamp, Piet Mondriaan, Kasimir Malevich, El Lissitzky, Barnett Newman en Joseph Beuys. Ook wijdde hij bijvoorbeeld een groep tekeningen, schilderijen en sculpturen aan de tweedaagse ontmoeting in 1967 tussen de Duitse filosoof Martin Heidegger, die zich in 1933 bij de nazi’s aansloot, en dichter en Holocaust-overlevende Paul Celan.

Semah & Sittard
Het gebied dat tegenwoordig tot de gemeente Sittard-Geleen wordt gerekend, kent een even rijke als roerige geschiedenis in relatie tot het jodendom. De eerste pogrom op huidig Nederlands grondgebied vond plaats in Born. Tijdens de zogenaamde Armenkruistocht van 1309 werden in het kasteel in Born 110 Joden, afkomstig uit Sittard en Susteren, en door Jan van Valkenburg op het kasteel in bescherming genomen, door een meute afgeslacht, waarbij het kasteel in brand werd gestoken. In de loop van de eeuwen, zeker vanaf de zeventiende eeuw, kende het huidige Sittard-Geleen een bloeiende joodse cultuur – die onder meer ten uitdrukking kwam in een huissynagoge aan de Molenbeekstraat (in gebruik van 1725 tot 1853) en een ruimere opvolger aan de Plakstraat (1853-1947). Onmiddellijk na de Duitse bezetting van Sittard in mei 1940 werd de synagoge aan de Plakstraat gesloten en het interieur gaandeweg vernield. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden zo’n 120 joden uit Sittard, velen op de vlucht uit het nabije nazi-Duitsland, via Westerbork en Vught gedeporteerd naar Sobibor en Auschwitz. De twee synagogen die Sittard telde, overleefden weliswaar de Tweede Wereldoorlog, maar vielen in de naoorlogse jaren alsnog ten prooi aan stadsvernieuwing: de voormalige sjoel in de Plakstraat werd in 1953 gesloopt; de huissynagoge aan de Molenbeekstraat in 1963. Hetzelfde gold voor de Joodse begraafplaatsen op Fort Sanderbout en aan de Wal, die – in strijd met alle joodse wetten – werden geruimd in de jaren vijftig en zestig. Tegenwoordig herinneren alleen verschillende plaquettes, een verzameling judaïca in de gemeentelijke verzameling, en zogenaamde Stolpersteine nog aan de joodse gemeenschap in Sittard. De tentoonstelling van Sassoon Semah staat stil bij deze pijnlijke episoden in de geschiedenis van de gemeente Sittard-Geleen.

Being Touched by an Angel Just Before Birth
De titel van de Sittardse tentoonstelling is ontleend aan een verhaal uit het boek Niddah 30b dat deel uitmaakt van de Talmoed. In de vertelling kiest de engel Lailah – haar naam is hetzelfde als het Hebreeuwse woord voor ‘nacht’ – een ziel uit het paradijs en draagt het deze op om plaats te nemen in een menselijk embryo. Lailah begeleidt en hoedt het ongeboren kind in de baarmoeder, en verstrekt dit alle kennis en ervaring die door de mens verworven kunnen worden. Vlak voor de geboorte maant de engel het kind tot stilte en raakt Lailah het kind boven de lip aan, waarbij het filtrum tussen mond en neus ontstaat. Alle wijsheid die het kind verwierf, verdwijnt op dat moment plotsslag. In de context van het encyclopedische werk van Joseph Sassoon Semah is de tentoonstellingstitel op verschillende manieren te duiden. Zijn beeldende oeuvre verzet zich tegen amnesie en draagt de verscheurdheid van de naoorlogse wereld met zich mee – een geseculariseerde christelijke wereld die de eigen joodse wortels niet meer (er)kent.

Samenwerking
De tentoonstelling in Sittard sluit aan bij de grootschalige manifestatie On Friendship/(Collateral Damage) III – The Third GALUT: Baghdad, Jerusalem, Amsterdam, die van 7 september tot en met 19 januari 2020 plaatsvindt en wordt georganiseerd door Stichting Metropool Internationale Kunstprojecten. De manifestatie wordt gecureerd door Linda Bouws.
De tentoonstelling in Sittard wordt samengesteld door Roel Arkesteijn, conservator hedendaagse kunst, Museum De Domijnen, Sittard. De tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds. Met speciale dank aan Linda Bouws en pastoor-deken Van Rens. De manifestatie On Friendship/(Collateral Damage) III – The Third GaLUT: Baghdad, Jerusalem, Amsterdam is mede tot stand gekomen met steun van AFK, BPD Cultuurfonds, het Mondriaan Fonds, Lumen Travo Gallery en Redstone Natuursteen & Projecten, meer info is hier te vinden.

Opening en randprogramma
De tentoonstelling wordt geopend op zondag 20 oktober om 13 uur. Aan het eind van de tentoonstelling wordt een uitvoerige nieuwe publicatie van het werk van Joseph Sassoon Semah gepresenteerd. De tentoonstelling wordt begeleid door een programma met lezingen, performances en een door Semah samengesteld filmprogramma in Filmhuis De Domijnen. Op zondag 27 oktober, 24 november, 22 december 2019 en 26 januari 2020 om 15 uur geeft curator Roel Arkesteijn rondleidingen door de tentoonstelling. Tevens is op 26 januari de kunstenaar Joseph Sassoon Semah aanwezig. Deze rondleidingen zijn gratis toegankelijk op vertoon van een geldig entreebewijs voor de tentoonstelling.

Er is ook werk te zien van Semah in de Basiliek. De Basiliek is geopend op dinsdag tot en met zondag van 9:30 tot 12:00 uur en van 14:00 tot 16:00 uur.

_________________________________________________________________

ENGLISH

Joseph Sassoon Semah
Being Touched by an Angel Just Before Birth

This Fall Museum De Domijnen presents an extensive retrospective exhibition of Joseph Sassoon Semah – one of the most versatile, innovative and influential artists in the Netherlands and whose work is known only to a small audience. Sassoon Semah is an artist’s artist par excellence, who has with his visual work, as an organizer, teacher and critical sounding board influenced different generations of artists. His poetic sculptures, installations, drawings and performances all concern memory and the concept of tolerance. Sassoon Semah examines the relationship of the Other to the subject, and to this end compares the thought models of Judaism – a culture of the word – with those of Christianity, a culture of the image. His aim is to develop a “typography of tolerance”: an open, non-harmonious structure that leaves room for the individuality of the Other. The exhibition in Sittard has the character of an open depot and is the first museum overview exhibition of Sassoon Semah’s work in the Netherlands since 2003. The exhibition takes place in Museum De Domijnen for contemporary art and at various locations in Sittard, including different churches and the former Jewish cemetery at Fort Sanderbout. The exhibition is in line with De Domijnen’s theme for 2019: the celebration of the 75th year of Sittard’s liberation.

Sassoon Semah was born in Baghdad in 1948 as one of the last descendants in a line of Babylonian Jews. Their exile goes back to 600 BC. Sassoon Semah is the grandson of Hacham Sassoon Kadoori, a legendary, liberal chief rabbi who preached tolerance between Judaism, Christianity and Islam. After Israel gained independence in 1948, many of the Babylonian Jews had to leave the then cosmopolitan, culturally very diverse city of Baghdad. Between 1950 and 1952 120,000 to 130,000 Jews emigrated – which marked the end of a cultural history more than 2,500 years old. In 1950, Sassoon Semah and his parents were “moved” to Israel, where his second exile (“GaLUT” in Hebrew) began. He grew up in Ramat Gan, near Tel Aviv, and later studied electrical engineering and philosophy at the university in Tel Aviv. His grandfather remained in Baghdad, where he died in 1971. Nowadays, almost seventy years and several wars – including the Gulf War in 1991 – later, there is hardly anything in Baghdad left as a reminder of the once flourishing culture of the Babylonian Jews. After traumatic experiences during the Six Day War (1967) and the Yom Kippur War (1973), Joseph Sassoon Semah decided in 1975 to leave Israel. During this self-chosen third exile, he emigrated to Europe. After staying in London, Paris and Berlin, Sassoon Semah settled in Amsterdam in 1981, where he has lived and worked ever since.

The artist characterizes his own work as the legacy of his grandfather’s liberal ideas. Starting in the mid-seventies, at a time when the art world had completely different preoccupations, Sassoon Semah developed a visual investigation in which memory and the concept of tolerance are central. The interconnectedness of Judaism, Christianity and Islam always forms the starting point of his work – without losing sight of the problematic aspects of that interdependence. Sassoon Semah’s work thus fits into an age-old liberal, (Jewish) humanistic intellectual tradition that extends from Baruch de Spinoza to Emmanuel Levinas, Martin Buber, Isaiah Berlin and the Frankfurt School. His visual oeuvre could be interpreted as a Warburgian Mnemosyne atlas: a corpus that maintains the memory of ideas, cultural histories, historical sources and events that would otherwise fall into oblivion. His work has a strong interdisciplinary character – it extends from etymology to literary history, from religion to philosophy, and from politics to art history. Soon after arrival in Amsterdam, Sassoon Semah was co-founder and organizer of the Amsterdam artists’ initiative Makkom (1983-1988), which encouraged interdisciplinary research in the arts. As an organizer and curator of large-scale, research-oriented exhibitions and manifestations, he has since continued to play an important role in the art world – a role that is just as important as his visual work.

Sassoon Semah frequently stated that his artworks relate to texts as footnotes. Part of his ethically driven artistic work consists of critically reading and (re) interpreting the work of other, mainly modernist artists. “I analyze, in an etymological sense, the art of the West and confront it with the Hebrew language in a semantic sense,” said the artist. In this way, Sassoon Semah has focused on the position of the Other in the work of Albrecht Dürer, Marcel Duchamp, Piet Mondriaan, Kasimir Malevich, El Lissitzky, Barnett Newman and Joseph Beuys, among others. He also devoted a group of drawings, paintings and sculptures to the two-day meeting in 1967 between the German philosopher Martin Heidegger, who joined the Nazis in 1933, and poet and Holocaust survivor Paul Celan.

In recent years the municipality of Sittard-Geleen has acquired some important works by Joseph Sassoon Semah, based on the desire to give his work more depth and weight within the collection. At the end of 2018, one of the most important and extensive works in the artist’s oeuvre was acquired: the floor installation Because of the binding / A road through pillars / Strange power / The shadow of the Mother Tongue from 1988. The monumental installation was the proposal in 1988 made by the artist for a Holocaust monument in Berlin. In the first instance the installation forms an alphabet: the 22 schematic letters executed in Corten steel together make up the complete Hebrew alphabet. The long title of the work is a poem in which Sassoon Semah used every letter from the Hebrew alphabet once. In his work Sassoon  Semah often refers to the different, ambivalent meanings of the same Hebrew word: in this case the word for “rust” coincides with that for “time”. The metal blocks (which resemble Minimal Art) are hollow, and each contain various books that play an important role in the Judeo-Christian tradition, including various theological books, the Old and the New Testament. The installation thus forms, analogous with the Jewish prayer block (tefillin), a mobile library. The characters are supported by dog skulls cast in bronze, which refer, among other things, to the position of the animal within Judaism and Christianity, the presence of these animals in the foundations of old buildings (as an omen), and the manner in which dog urine is traditionally used in the manufacture of parchment. Sassoon Semah frequently wrote about the dichotomy between the cemetery (where the name coincides with the place) and the museum space (where meanings of forms are fundamentally ambiguous). Within the context of Sittard-Geleen, the installation gains even more import. The 22 Hebrew characters together form schematic gravestones – a reminder of the various Jewish cemeteries that Sittard once had.

The area that nowadays makes up the municipality of Sittard-Geleen has a history that is as rich as it is turbulent in relation to Judaism. The first pogrom on current Dutch territory took place in Born. During the so-called Crusade of the Poor in 1309, 110 Jews from Sittard and Susteren, taken into protection by Jan van Valkenburg in the castle in Born, were massacred there by a mob, and the castle set on fire. Over the centuries, and certainly from the seventeenth century onward, the present Sittard-Geleen had a thriving Jewish culture – reflected among other things by a house synagogue on the Molenbeekstraat (in use from 1725 to 1853) and a larger successor on the Plakstraat (1853-1947). Immediately after the German occupation of Sittard in May 1940, the synagogue on the Plakstraat was closed and the interior gradually destroyed. During the Second World War, about 120 Jews from Sittard, many fleeing from nearby Nazi Germany, were deported to Sobibor and Auschwitz via Westerbork and Vught. The two synagogues that Sittard counted did survive the Second World War, but they fell prey to urban renewal in the post-war years: the former shul in the Plakstraat was demolished in 1953; the house synagogue on the Molenbeekstraat in 1963. The same was true of the Jewish cemeteries at Fort Sanderbout and on the Wal, which were cleared in the fifties and sixties. Nowadays only various plaques, a collection of Judaica in the municipal collection, and the so-called Stolpersteine ​​still remind us of the Jewish community in Sittard. The exhibition of Sassoon Semah reflects on these painful episodes in the history of the municipality of Sittard-Geleen.

The title of the exhibition in Sittard is derived from a story from the book Niddah 30b that is part of the Talmud. In the narration the angel Lailah – her name is the same as the Hebrew word for “night” – chooses a soul from paradise and instructs it to take place in a human embryo. Lailah guides and protects the unborn child in the womb, and provides it with all the knowledge and experience that can be acquired by humans. Just before birth, the angel urges the child to stillness and Lailah touches the child above the lip, creating the philtrum between mouth and nose. All the wisdom acquired by the child disappears in an instant. In the context of the encyclopedic work of Joseph Sassoon Semah, the exhibition title can be interpreted in various ways. His visual oeuvre resists amnesia and carries with it the lacerations of the post-war world – a secularized Christian world that no longer knows or recognizes its own Jewish roots.

The exhibition in Sittard forms part of the large-scale event On Friendship / (Collateral Damage) III – The Third GaLUT: Baghdad, Jerusalem, Amsterdam, which takes place from 7 September to 19 January 2020 and is organized by Stichting Metropool Internationale Kunstprojecten. At 36 very different locations in Amsterdam, Sassoon Semah shares his forgotten cultural heritage in the form of visual art, performances, debates and lectures. For the manifestation, the artist designs 36 architectural models of houses, cultural institutions, synagogues and Jewish cemeteries in Baghdad from before 1948, which refer to the rich history of the lost Jewish Babylonian culture, as well as a new series of drawings. At the same time he builds temporary houses in Amsterdam (Hermitage Amsterdam), in Baghdad (for the Meir Tweig synagogue) and in Jerusalem (Jerusalem Biennale): MaKOM in MaKOM. He asks the audience to look again at his own art, culture, traditions and identity. The event is curated by Linda Bouws. More information about this event.

The exhibition was compiled by Roel Arkesteijn, curator of contemporary art, Museum De Domijnen, Sittard. The exhibition was made possible in part by the Mondriaan Fund. With special thanks to Linda Bouws and pastor-deacon Van Rens. The event On Friendship / (Collateral Damage) III – The Third GaLUT: Baghdad, Jerusalem, Amsterdam was partly created with support from the AFK, BPD Cultuurfonds, the Mondriaan Fund, Lumen Travo Gallery and Redstone Natuursteen & Projecten.

At the end of the exhibition, a comprehensive new publication of the work of Joseph Sassoon Semah will be presented. The exhibition is accompanied by a program with lectures, performances and a film program compiled by Sassoon Semah in Filmhuis De Domijnen. On Sunday 27 October, 24 November, 22 December 2019 and 26 January 2020 at 3 pm, curator Roel Arkesteijn gives tours of the exhibition. These tours are free of charge upon presentation of a valid ticket for the exhibition.